Wanneer je hier rond loopt, komt steeds de vraag naar voren: Wat is vooruitgang? We vertrekken uit Muktinath, waar ze volop investeren in de mensen uit India, waarvan ze verwachten dat ze de komende jaren zullen komen. Het geld voor die investeringen komt slechts ten dele van de lokale bevolking. Zij hebben geen spaarpotje op gebouwd. Want het boerenleven hier is een leven met seizoenen. De oogst is nu binnen, het veld wordt klaargemaakt en in het voorjaar wordt er gezaaid. Genoeg voor een jaar. Daar kun je geen hotel van bouwen met vier verdiepingen. Ze zullen gaan werken in de hotels voor weinig geld, veronderstel ik.
NieuwOok nieuw
De weg waar we deels overlopen is aangelegd met Chinees geld. Vroeger liep de hoofdweg door het dorp waar we nu zijn, Marpha. Het is nog heel. Er zitten mannen op het dorpsplein, kinderen komen uit school er zijn winkeltjes met prullaria. Het is zo op het eerste gezicht goed toeven. Bij andere dorpen loopt de hoofdweg midden door het dorp. De boel lijkt kapot. Maar er is wel handel. Dus geld.
OudOp straatVan bovenaf
Ondertussen is het uitzicht van vandaag weer adembenemend mooi.
Weer gaat de blues van Harry Muskee met ons mee…. We lopen vandaag naar Muktinath. Op plaatsen waar natuur en bergen zich in al hun glorie laten zien, komt religie om de hoek kijken. Ooit liepen we naar een pas op de grens van Zwitserland en Italië en kwamen we Maria, de moeder van Jezus, tegen. Hier hoog in de bergen is Boeddha oppermachtig. Overal tempeltjes als in Zuid Limburg en nu waar we zijn is een enorm Hindoeïstisch, Boeddhistisch centrum. Mensen uit India en vele andere landen komen hier voor hun pelgrimage.
Met wie ik ben en ik zijn hier voor de natuur. Ik vooral omdat ik gek ben van het Annapurna circuit. Rond een berg lopen kan ik misschien. Maar rond deze berg? Dat gaat me niet lukken. Vier jaar geleden waren we in Manang en nu in Muktinath. Ik vind het geweldig. Op de stelling van de molen zeggen we vaak: mooier wordt het niet. Lekker windje, heerlijke zon en draaien maar met de molen.
IngangEen tempelGebedsrollenBoeddha
Maar hier: overweldigend, once in a life time: mooier wordt het echt niet. En je kan er van alles op afdingen, wanneer het gaat om het klimaat, cultuur en de natuur. Je moet misschien wel denken: doe het nu, want over 50 jaar kan dit niet meer. Het wordt ontwikkeld nu. Wij gingen te voet, velen met de taxi of de bus. Over 30 jaar komen ze net als in Zermatt met de helikopter. Nadat we bij de tempel waren geweest, bleek dat er al een heli platform is. En zelfs dat Xi uit China hier al is geland. (NB: teveel info voor één blog.)
Nog even terug naar onze tocht: Onderweg lopen we soms langzaam, soms stijl omhoog. Intrigerend zijn de holen in de bergen. Die zijn niet natuurlijk, zo blijkt als ik daar naar vraag bij de porter. De holen zijn gebouwd door vluchtelingen uit Tibet. Later kregen ze van de Nepalese koning het recht om te komen wonen. Nu bouwen ze hun eigen bestaan op in Nepal. Ik denk dat we daar in het Nederland van na 22 november 2023 nog wat van kunnen leren. Je kunt er hier over lezen.
Vanochtend vroeg op. Na het ontbijt zagen we buiten de start van de dag in Jomsom. Bussen wachten, de straat wordt geveegd en de koeien gaan onderweg. Waar naar toe? Geen idee.
Dan: Down the Road we go. De blues van Harry Muskee zit de hele dag in mijn hoofd. We lopen we naar Kagbeni. Dat moet vroeg want om elf uur begint het te waaien en dan is het echt koud. De nacht was minus 7 en overdag is het iets boven het vriespunt. Uit de wind, in de – felle – zon is het heerlijk. We lopen dus. Velen gaan ook deze weg met bus, auto of scooter. Toch valt het ons niet tegen. Voor ons zien we de loop van de Kali Gandaki. De rivier bestaat nu uit een aantal kleine stromen, maar in de Monsoon is het een kolkende rivier, die alles meeneemt wat hij tegenkomt. We zien op verschillende plaatsen de gevolgen van dat geweld. Ergens onderweg lunchen we in het Hill ton restaurant. Veel van de restaurants refereren nog aan de jaren zestig, toen de hippies hier voor boeddhistische love and peace kwamen: Jimmy Hendrix, Bob Marley en dat soort namen. Zij waren denk ik de eerste toeristen in dit gebied.
Verder zien we de landbouw bij het dorp. Het land wordt klaargemaakt voor het voorjaar. In de winter groeit hier niets en is het nog veel kouder dan nu. Met de hand en met ossen wordt geploegd en gehakt.
Na de wandeling maakten we nog een ommetje. Na de monsoon in 2021 zijn hele stukken van het dorp waar we nu zijn weggeslagen. De schade is nog goed te zien.
Morgen gaan we omhoog, richting Muktinath. Vier jaar geleden waren we in Manang, aan de andere kant van de Annapurna’s. Tussen Manang en Muktinath licht de Thorung La pass. Dat is figuurlijk voor ons een brug te ver.
In 2007 was ik hier in Jomsom met een vliegtuigje. Nu gingen we hobbelen met een jeep. De weg is klaar, nou ja klaar…. Hij is er. Er zijn stukken perfect naar Zwitsers voorbeeld, er zijn delen waar nog hard gewerkt moet worden en er zijn landslides: in de monsoon zijn gewoon stukken weggeslagen. In goed zeven uur reden we van Pokhara naar Jomsom.
We zitten nu midden in de Himalaya tussen het Annapurna massief en de Daulaghiri. We zijn op drieduizend meter en de bergen om ons heen reiken tot ruim achtduizend meter. Indrukwekkend. Verder is het hier droog, heel droog. Het is als in een woestijn. De vorige keer waren we in mei. Er was veel meer sneeuw en de dorpjes hadden geïrrigeerd. Sommige stukken waren groen. Nu is het november. Veel minder sneeuw en het is herfst. De appel oogst is binnen. De rijst oogst in de iets hoger dan Pokhara gelegen delen nog aan de gang. Er worden hier veel appels verbouwd. We nemen wat mee terug naar Pokhara voor de hoteleigenaar daar. Hier hebben we wat gedroogde appels gekocht, zoals je die in de muesli aantreft. Heerlijk zijn die.
Twee dagen zijn we in Pokhara, aan het meer. Alle windstreken landen hier: Europeanen, Russen, Aziaten in soorten en maten. Het is er druk. Corona voorbij en het is drukker dan in 2019 toen we hier ook waren. Gisteren liepen we 5 kilometer zuidwaarts en vandaag 5 kilometer noordwaarts langs het meer. Naar de uiteinden. Je komt in landelijk gebied. Met rijstbouw. In 2007 toen we in het voorjaar hier waren werd de rijst geplant. In 2019 was de rijst bijna rijp, maar stond nog op het land. Nu ligt de rijst te drogen of wordt al gedorst. De korrels gaan als het witte/ bruine goud naar de markt. Die markt heb ik nog niet gezien. Het stro gaat mee naar de boerderij. Vrouwen zijn onzichtbaar onder een lading stro. Wandelende strobalen. Het is hard werken. Keihard.
We zien ook dat het land opnieuw klaar wordt gemaakt. Er wordt geploegd en de aangevoerde droge mest wordt verkruimeld met de hand en over het land gestrooid. Ik wist niet wat er moest gebeuren voordat ik bij de Jumbo een pak snelkokende Lassie toverrijst koop voor € 2,50. Ook wist ik niet hoe groot de overeenkomsten zijn tussen rijst en tarwe: het oogsten, het drogen, het dorsen, het verwerken.
We zien ook de verbouw van allerlei andere producten: tomaten, kolen, bananen en noem maar op. Verder worden hier en daar kippen gehouden.
KolenTomatenKippen
Het is overigens werkelijk verbazend hoe schoon de rijstvelden zijn in vergelijking tot de stad: overal plastic, waar je ook kijkt.
Morgen gaan we de bergen in. Met een jeep naar 2800 meter. Daar gaan we lopen.
Stel je voor je rijdt vanuit Amsterdam over de A2 en je ziet het bord Maastricht 200 kilometer… zoiets en geen vierbaansweg en geen knooppunt Ouderijn, geen rondweg Den Bosch en al helemaal geen randweg Eindhoven. Stel je ook eens voor dat je die weg wilt gaan aanleggen midden in de Ardennen met overal heuvels en dat de oude weg dwars door dorpjes gaat.
Nou dat hebben we vandaag gezien op onze reis van Kathmandu naar Pokhara, het tweede toeristische centrum van Nepal. We zaten in de bus net achter de chauffeur, dus we konden het goed zien: nergens was de weg klaar, overal kunstwerken in aanbouw en overal mensen die onder het stof zaten: burgers, boeren en arbeiders. De laatsten nog het meest.
We vroegen ons af of de arbeiders het hier beter hadden, dan in Qatar. We denken het niet, maar dat hebben we niet gecheckt. Wat wel zo is, denk ik, dat deze investering uiteindelijk ten goede komt aan het land zelf. Of van China, dat de investering financiert.
Uiteindelijk hebben we geen acht uur maar tien uur gehobbeld. Wanneer de weg ooit klaar is, weet ik niet, maar het wordt wel voortvarend – Chinees – aangepakt. China en Nepal vieren ook al samen een Chinees – Nepalees vriendschapsfestival: het Dragon Boat race festival was dit jaar op 23 en 24 juni.
We zijn geland in Kathmandu, Nepal. Met wie ik ben en ik hobbelden vandaag rond Thamel en gingen met de taxi naar de Boeddha tempel Bodanath. We zijn weer helemaal ondergedompeld in een Aziatische stad met toeters en af en toe fietsbellen. Wat een verkeer.
Ik ben hier nu voor de vierde keer. Je ziet ontwikkeling. Wat voor ontwikkeling. Ook hier, of juist hier, maakt het uit aan welke kant van de streep je je bevindt. Was er in 2007 nog maar één Mall, nu zie je van die vreselijke gebouwen overal in de stad. Er zijn er nogal wat in aanbouw.
Grootkleinen ingewikkeld…
Ik wou net tikken, dat in 2007 nog weleens het licht uitviel en nu niet meer. Maar wat gebeurt er: Het licht valt uit. Nou ja.
Met die grote nieuwe gebouwen wordt mogelijk de tweedeling ook groter. In het centrum lijken er minder bedelaars, maar dat zegt me niets over geheel Kathmandu. De fiets met de granaatappels mooi opgestapeld, zagen we alleen nog ver buiten Thamel. Er zijn nog genoeg kleine winkels.
Op de plaats waar vroeger de bus naar Pokhara vertrok, is nu ook grootschalige nieuwbouw gerealiseerd. Dus gaan we morgen met een andere bus. Pokhara is niet ver: slechts acht uur hobbelen.
In mijn opvattingenschema past veel vliegen niet, net zo min als veel autorijden en veel plastic gebruiken. Een zekere sobere levensstijl hoort er op een aantal fronten wel bij. Maar goed, je leest het al: niet op alle fronten en niet overal en altijd. Ik hou ook wel van een beetje pragmatiek.
Morgen vlieg ik, samen met wie ik ben, naar Kathmandu. We blijven dik twee weken in Nepal en gaan daarna door naar een bruiloft in India, 150 kilometer verderop. We zijn ervoor uitgenodigd, dus twee weken lopen in Nepal is maar een klein ommetje. In 2019 hebben we fantastisch gelopen aan de oostkant van het Annapurna gebergte, Hier vind je een reisverslag. Je kunt de Thorung La pas over, maar dan moet je langer gaan en een tikkie jonger zijn. Wij redden dat niet op 4400 meter hoogte. Nu gaan we de westkant van de Annapurna’s doen. Langs de Gandaki rivier gaan we lopen en we hopen Kagbeni te halen en misschien, Jharkot. Een voorproefje vind je hier. En de foto boven hebben we gemaakt in 2007 toen we ook in die buurt zijn geweest.
Moet ik me verantwoorden voor dat vliegen? Helemaal niet. Mag ik dan nu minder commentaar hebben op de boeren, Shell en Schiphol? Vind ik wel een beetje lastig. Van Shell en Schiphol heb ik geen last. Bij die bedrijven moet nog zoveel gebeuren… Maar de goedwillende boeren, die voor hun bestaan knokken, daar moet ik misschien wel wat voorzichtig mee zijn. Gaan we dan niet stemmen op 22 november? Ja natuurlijk gaan we stemmen. Dat hebben we met een volmacht geregeld.
Hoe dan ook: we gaan en we zijn benieuwd hoe Nederland erbij ligt als we terug zijn.
Ik zal regelmatig verslag doen. Wil je dat lezen: Klik dan hier of op de tag Nepal2023.
Over de oorlog in de Oekraïne zijn we het met z’n allen wel eens. De Oekraïners horen bij het westen en we willen dat de Russen verliezen, op een paar malloten van Forum voor Democratie na. Dat zijn overigens wel 4 of 5 zetels. Dus vergis je niet 3 op de 100, 1 op de 30, kiezers stemt daarvoor. Dat was in de tijden van Janmaat net effe anders.
Maar wat verwarrender is, is de oorlog in Gaza. Er zijn verschillende perspectieven.
Het perspectief van de joden die in een pogrom zijn aangevallen terwijl ze aan het feesten waren. Zonder aanleiding werden ze de dood ingejaagd of worden ze tot op de dag van vandaag gegijzeld. Puur terrorisme, waarmee niet te onderhandelen valt.
Het perspectief van de gewone Palestijn in Gaza die probeert te overleven te midden van een jungle en afhankelijk is van hulp. Die geen weg vooruit ziet in Gaza en nu na 7 oktober systematisch wordt gebombardeerd. Eindeloos uitzichtloos.
Het perspectief van Hamas, dat onder ziekenhuizen, bij scholen en in vluchtelingen kampen bases opricht en van daaruit Israël wil bombarderen en van de rivier tot aan de zee wil vernietigen.
Dan hebben we nog de gewone Nederlander, die graag een standpunt inneemt, zoals ik. Maar welk standpunt? Hoe verwarrend is dit. In tijden van oorlog komt het erop aan. In Rotterdam wordt vandaag een monument opgericht voor de mannen die werden gedwongen in de oorlogsmachine van Hitler te werken. Meer dan vijfhonderd van hen kwamen nooit meer terug. Lees hier.
Foto via NOS.nl van ANP
Anderen vragen zich af of je de bombardementen van Israël op Gaza kunt vergelijken met de vernietingsmachine van Auschwitz. Ik denk van niet. In Auschwitz waren weerloze burgers die en masse werden vernietigd. In Gaza, wordt gebombardeerd op scholen en is het doel strijders te vernietigen. Daarbij vallen veel te veel burgerslachtoffers. Rampzalig.
En we kunnen eenvoudig zeggen dat een twee staten oplossing de oplossing is. Maar dan moeten we beginnen met de financiers van deze staten om tafel te brengen. Qatar en anderen willen een vorm van ellende in stand houden, denk ik weleens. Het heeft in ieder geval effect op de olieprijs.
Ik werd deze dagen getroffen door Frits Barend, Lodewijk Asscher en Robert Habeck. Frits bezoekt regelmatig Abelhak Nouri. Ajaxied die door medisch falen in coma ligt. Frits probeert te overbruggen. Een gewoon mens, die zich in zijn eigen stad niet meer veilig voelt. Lodewijk Asscher reageert zeer ingetogen op een artikel in Trouw van Leo Lucassen en intens op een spotprent in de Volkskrant. Ik ben hem zeer dankbaar voor alle nuance.
De haat sijpelt weer door de stad, het land en op de stations. Ik ben van GroenLinks, al 40 jaar, en als dan een statenlid van mijn partij in de Staten van Utrecht in haar maidenspeech begint met de rivier en eindigt bij de zee, word ik misselijk en verdrietig. Trots ben ik daarentegen op de verbindende rol van Femke Halsema in Amsterdam.
Het interview dat Robert Habeck, Grünen minister voor economie en klimaat in Duitsland, had met Igor Levit, pianist, gaf mijn denken richting. Hier te zien.
Een tijdje terug waren we bij Placebo in Tilburg. Grote band, duur kaartje. Concert was goed. Maar minder dan ik had gehoopt. Ik kende te weinig nummers. Wel veel die hards en de hele LHBTQ scene was vertegenwoordigd. Gisteravond was ik voor veel minder geld bij Bettie Serveert in Tivoli Vredenburg, Utrecht. Ergens in februari had ik twee kaartjes gekocht. Ik was al lang vergeten dat ik de kaartjes had. Erger nog, ik dacht dat ik ze niet gekocht had, dat ik te laat was geweest, omdat het uitverkocht was. Maar gelukkig stuurde Tivoli een herinnering met tips om de avond in goede banen te leiden. Dus ik had kaartjes…
Met wie ik ben was jarig… een passend cadeau was ook tegelijk geregeld. Na de verjaardagsvisite in de ochtend en het draaien van het album Palomine (het album dat ze in zijn geheel zouden spelen) in de middag, werd ik wat geraakt. Vaak heb ik de Pinkpop video bekeken. ’s Avonds laat met een biertje op. Prachtige nummers als Leg, Braintag en natuurlijk Palomine, zou ik vanavond live horen. Daar had ik zin in!
Het deed me denken aan het concert in Musis Sacrum, toen we net in Arnhem woonden. Voor het eerst uit in Arnhem. We waren nog nooit samen ’s avonds in de stad geweest. De kinderen lagen op bed en een oppas moeten we hebben geregeld, anders kon het niet. Ik was gespannen, wist niet wat me te wachten stond. Bettie was een hype, Musis kolkte en wij zaten op het balkon alles te overzien. Het moet, zag ik net op internet, op 5 februari 1994 zijn geweest. Een prachtige avond die ik met al mijn vezels heb beleefd.
Met dat in mijn hoofd, togen we naar Utrecht! Bettie Serveert plays Palomine and other favorites. We stonden op rij drie. Het werd mooier dan ik vooraf had dacht. Ze konden het nog. Heerlijke rock, simpel en doeltreffend. En mooie nummers. Het hele album van A tot Z uitgevoerd. Daar hou ik wel van. Eerder heb ik dat bij Neil Young (Greendale) en bij Patti Smith (Horses) gezien. Je weet wat er komt, want de plaat heb je grijsgedraaid. En dan live!! Ja, hoor ik iemand zeggen, dat is toch retro, niet vernieuwend, niet creatief… of weet ik veel. Ik vind het mooi. En het maakt het draaien van het album nog mooier met de beelden van het concert in je hoofd.
Kortom, ook deze avond blijft nog wel even in mijn hoofd hangen.
