Onlangs was ik in de kerk waar ik de eerste 25 jaar van mijn leven een vaste gast was. De dienst was toen in drieën op gebouwd, de preek was ook vaak in drieën en voor de preek beleden we allemaal de zonde die we als mens deden, de verlossing daarvan, die van God de Schepper van hemel en aarde kwam en de dankbaarheid die daarop volgde van ons als mensen. Meestal viel die dankbaarheid wel tegen, dus was er genoeg aanleiding om de week daarna opnieuw de zonde te belijden. We baden ons suf.
In die tijd schreef de theoloog Hans Kung het boek “Bestaat God?”. Het boek deed veel stof opwaaien. Hier ergens in huis in een kast staat een exemplaar. Het is een dikke pil met veel letters, waarin ik niet verder dan de titel ben gekomen. Die vraag echter intrigeert me van dag tot dag. Eigenlijk weet ik al jaren het antwoord: ik kan niet begrijpen dat we tot op de dag van vandaag in die poppenkast geloven. Zoveel imposante kerken, zoveel religieuzen, zoveel overtuiging bij zoveel mensen: toch, ik weet het niet. Wat is het alternatief voor God? Er moet iets zijn, zou je denken. Ergens is er een begin, weten astrologen. Toen ik kind was, dachten velen op basis van rekenkundige methoden vanuit de bijbel dat de Adam en Eva een paar duizend jaar voor Christus leefden. In totaal zou de aarde dus ongeveer 5.000 jaar oud zijn. Wanneer ik nu door het Deelerwoud loop, denk ik dat de slenken daar door een of andere ijstijd zijn ontstaan minstens zo oud zijn. Wat was daarvoor?
Net zomin als Hans Kung de vraag kan beantwoorden of God bestaat, kan ik die vraag beantwoorden. Ook al denk ik vaak dat het onmogelijk is dat er een god is en dat alle christenen en moslims een soort wappies zijn, die iets geloven wat in mijn ogen volslagen kolder is.
Deze week werd ik getroffen door een tweet met een citaat van Søren Kierkegaard: “Het gebed verandert niet God, maar het verandert degene die bidt.” Soms zie je voetballers bidden vlak voor een wedstrijd. Bidden ze om niet geblesseerd te raken of bidden ze God om de overwinning. Wanneer twee gelovigen uit twee elkaar bestrijdende teams tot God bidden, voor wie zal God dan kiezen? Dit is nog behoorlijk onschuldig. Maar wanneer twee Russisch orthodoxe soldaten tegenover elkaar staan in de frontlinie in de Donbass dan lijkt het mij een onmogelijke keuze voor wie dan ook. Ja, die Oekraïner heeft het recht aan zijn kant, zou je denken….
Bidden is dan iets psychologisch. Wat je hardop uitspreekt is iets waar je in gelooft, wat je als doel nastreeft. Je zegt het of in de intimiteit van een lege kamer, of in een gesprek met een geliefde of in de openbaarheid op Twitter. Je hebt een overtuiging die je onder woorden brengt en waar je naar gaat leven.
Over het bestaan van God zegt het niets.
15 augustus 2022
