Hiddensee

Twee keer was ik op Hiddensee. De eerste keer met een groep mensen uit Sneek en uit Stralsund. Het was nog in de tijd van de DDR. We gingen met de boot. Voor de mensen in Stralsund was Hiddensee een plek waar ze ‘een soort’ vrijuit konden praten. Daar was het mogelijk te praten zonder dat ze afgeluisterd werden. Althans dat risico namen ze. De muur was nog niet gevallen en de mensen in Stralsund droomden van het vrije westen. Sommigen namen het risico te vluchten, anderen zochten de vrijheid in een volkstuincomplex en in de kerk. Maar de kerk was ook niet betrouwbaar. Overal moesten ze uitkijken. Het was in de tijd dat Nederlandse kerken verbinding zochten met kerken in de DDR. De mensen hier werden handlangers van de communisten genoemd. De mensen daar verraders van de communisten. Het was een verwarrende tijd met de dreiging van een nucleaire oorlog. En daar liepen we op het strand van Hiddensee, door de nog niet geplaveide zandpaden in de dorpen. En daar was het plaatselijke museum met muziek van Nina Hagen.

De vrijheid die ik daar ervoer, te midden van de benauwde politiek setting van de Koude Oorlog, zal ik nooit vergeten.

Een paar jaar later viel de muur en ging ik naar een bruiloft in Polen. Met een camper gingen we langs Dresden en Wittenberg naar Konin in Polen. Op de terugweg via Berlijn naar Stralsund, waar we de mensen opzochten waar ik had gelogeerd in 1986. De situatie was totaal veranderd. Ze waren blij en een soort vrij. Ze voelden niet meer de angst van het communisme. We sliepen in de camper. Hiddensee hebben we toen alleen gezien. Ik moest nog een keer terug…

Dat gebeurde in 2009. Met wie ik ben en ik gingen naar Berlijn. Gewoon gezellig op stedentrip. Met de auto er naar toe en fietsen door Berlijn. Langs de muur, naar de Gedächtniskirche en over het Alexanderplein. Na een paar dagen reden we dezelfde route als toen met de camper. We parkeerden de auto op Rügen en gingen met de boot naar Hiddensee. Een paar nachten in een hotel. De vis werd verkocht op de visafslag: een paar palen met een zeil erover. We hebben er heerlijk gelopen en ik heb de vrijheid opnieuw ervaren van een prachtig eiland waar je een keer geweest moet zijn.

Visafslag Hiddensee 2009

Mooi dat Merkel Nina Hagens dromen op Hiddensee verwerkte in haar afscheid bij de Brandenburger Tor, op de plaats van de muur, die er niet meer is.

3 december 2021

Film – Beelden

Afgelopen dagen twee keer naar de film geweest. Twee hele verschillende films, twee verschillende ervaringen.

De film ter gelegenheid van het 50 jaar bestaan van het album L.A. Woman van de Doors bezocht ik alleen. Er waren veel mannen van in de zestig. Iemand voor me in de bioscoop dacht dat er veel jonge mensen zouden zijn. Dat viel tegen. Veel blanke witte mannen en sommigen hadden hun echtgenote meegenomen. Althans de vrouwen die ik zag waren met hun man. Het waren bierdrinkers. Iedereen ging met een biertje naar binnen. ’t Liefst een speciaal biertje. Toch waren ze niet dik. Het leken gezonde actieve mannen. Blijkbaar waren ze succesvol, nadat ze in hu pubertijd achter Jim Morrison waren aangelopen.

Ik vond de film mooi. De muziek geweldig. De toetsenist onnavolgbaar goed. En dan Jim Morrison. Ik ben twee keer op Pére-Lachaisse geweest bij zijn graf. De eerste keer midden overdag met mijn pubers in de tijd dat Pearl Jam hits scoorde. Groupies zaten bij zij graf en brandden kaarsjes. De tweede keer was ik met wie ik ben aan het einde van de middag. We konden het graf niet zo snel vinden en raakten bijna opgesloten op de begraafplaats. Het is een mooie plek in Parijs. Jim Morrison is een cultheld. Ik zag hem in deze film voor het eerst bewust en bewegend. Daarvoor kende ik hem alleen van foto’s. Een van de weinige jongeren in het publiek had een Jim Morrison kapsel. Muzikaal konden de Doors zonder Jim op het podium. De andere muziekmaten deden het werk. Maar wat waren zij geweest zonder de man die het beeld bepaalde. En beelden bepalen het effect.

Gisteravond was ik bij de nieuwe James Bond, Dat was voor de leut. Je weet ongeveer hoe het loopt. Spectaculaire achtervolgingen. Fikse beschietingen en James wint altijd. Maar nu ging hij dood en zijn zwarte vrouwelijke opvolger staat klaar. Ik ben werkelijk benieuwd of zij ook in de volgende Bondfilm de hoofdrol krijgt. Zou mooi zijn. De rol van Bond gaat met zijn tijd mee. Vroeger rookte hij vijf sigaretten per uur en nu hebben we alleen ergens een afgestompte sigarenpeuk gezien, waar hij aan rook. Onder de indruk ben je als man natuurlijk van de Bondgirl. Een vrouw om voor te sterven. En dat gebeurde.

Toch was er een ander beeld dat me raakte. Dat waren met name de “voor films”. Allemaal aankondigingen van van die Hollywood dingen. Het begint met gewone mensen en dan komt er iets vreselijks onbeheersbaars in de vorm van een beest, een storm of een ziekte. Een van de gewone mensen staat op en gaat de strijd aan en wint bijna, maar uiteindelijk vaak ook niet. Ik moest denken aan corona. Hoe zeer worden mensen beïnvloed door dit soort complottheorieën. Ik ben steeds meer verbaasd hoe het kan dat mensen zich niet laten vaccineren of allerlei domme argumenten gebruiken om het overheidsbeleid onderuit te halen. Mensen geloven er soms heilig in en gaan ervoor door het vuur. Hoe kan dat? Het is toch evident dat vaccinatie helpt. En ook dat vaccinatie niet altijd helpt. En ook dat na verloop van tijd de werking minder wordt. Ik snap niet dat mensen dat niet begrijpen. Stel nu – vandaag – dat niemand gevaccineerd was en we hadden dezelfde rondgang van het virus als nu – vandaag – het geval is. Dan lagen de IC’s toch overvol? Dan kregen we toch situaties als in Bernhoven anderhalf jaar geleden?

Door welke beelden worden mensen beïnvloed? Ik snap het soms niet.

8 november 2021

Schurend

Op NOS.nl vanochtend stonden deze drie berichten naast elkaar.

Soms spreken beelden voor zich….

2 november 2021

Croquetten – 3

Eerder beschreef ik hoe je echte croquetten maakt. Klik op de tag naast deze pagina en je vind het. Het dagblad Trouw zocht naar recepten van lezers. Ik dacht: daar doe ik aan mee. Ik heb tenslotte een prachtig recept uit het receptenboek van mijn vader. Het recept werd hier gepubliceerd. Onlangs publiceerde Trouw een verhaal over de kroket in culinair-historisch perspectief…. Dat artikel vind je hier.

Mooi, hoor ik de lezer denken, maar waarom dan nog en keer een bericht over kroketten? Ik kreeg een paar mooie reacties van vrienden, familie en van totaal onbekende mensen en van mensen die onze bakkerij gekend hebben. Van het een kwam het ander en vandaag sprak ik met iemand die bleek bij ons te hebben gewerkt. Ze had de kroketten in de lunchroom verkocht. In die tijd hadden we elkaar vast weleens gezien. Geen van beiden hadden we daar een actieve herinnering aan. Ze vertelde haar herinneringen: hoe ze een sorbet moest maken en hoe ze dat bij feestelijke gelegenheden nog steeds doet. Over hoe mijn moeder in het voorjaar allerlei ijsmixen maakte op zolder. Ik zie dat nog voor me. Ze had witte kleden liggen met de verschillende ingrediënten, die ze in bepaalde verhoudingen mixte. Mix voor banenijs, citroenijs, aardbeienijs, enzovoort. Ook vanille ijs-mix is in verschillende variaties, want als het hoogzomer was deed je minder vet in het ijs, want dat was lekkerder. Was het een koudere voorjaarsdag zat er wat meer vet in, want dat smaakte dan beter.

Mijn verhaal over kroketten in Trouw begin ik met dat ik samen met een teamgenoot van de voetbal na de voetbaltraining een kroket bij de Ommer Febo uit de muur haalde. Ik vertelde haar dat het haar broer was met wie ik die kroket ging halen na de training. Trainen aan het eind van de middag, eerst heen fietsen en na de training terug. We hadden dan wel zin in wat.

En zo kwam weer van het één het ander. Het was als met de vragen van tante Es: zeg me: wie is vader en zeg me: wie is uw moeder? Daniel Lohues zingt: hier kom ik weg. We hadden het over gereformeerd Ommen, over de straatjes die we kennen, over de mensen van toen en soms van nu, over de levenden en de in ons voort levenden. Het is gek, maar waar je opgegroeid bent… daar hou je een bepaald gevoel aan over. Ik herinnerde me de geur en het geluid en de kleuren van alles wat ze me vertelde. Dat raak je niet meer kwijt. Ik koester die geuren en kleuren en het geluid van radio Veronica. Want die stond altijd aan…

Croquetten. Van het een kwam het ander.

18 oktober 2021.

De holocaust niet vergeten

Ik had het al op tv gezien en vandaag was ik er zelf: in het holocaust monument in Amsterdam. Een verplicht nummer voor middelbare scholieren, zei ik tegen met wie ik ben. Je weet niet wat je ziet. Alle namen van hen die vanuit Nederland zijn vermoord in Nazi Duitsland. Onbeschrijfelijk.

Er waren veel mensen. De een belde naar huis: wat is de geboortedatum. De ander keek op internet. Weer een ander raakte voorzichtig de steen aan van een geliefde, alsof het de eerste keer was dat hij zijn geliefde kon aanraken. En dat was ook zo. Een derde was verbijsterd toen zij door een gids geleid werd naar haar nabestaanden. Een ongeveer negen jarige vroeg aan haar moeder: “Zijn al deze mensen vermoord?” Onbevattelijk: 102.000 bakstenen. Voor iedere dode een steen.

Wij gingen op zoek naar de joden uit mijn geboortestad. We zochten de familie De Levie. Niet dat ik er een band mee had. Mijn moeder had hun naam weleens genoemd. Ze hadden een slagerij . Op de site over joden in Ommen wordt, naast andere verhalen, hun verhaal verteld.

Deze 102.000 verdwenen mensen hebben een naam en een plaats gekregen in de geschiedenis. Een tijd geleden waren we in het holocaust monument in Berlijn. Blokken, groot en klein. Straten, oplopend en aflopend. Geen zicht op uitzicht. Hoe kun je je 6.000.000 doden herinneren? Het is eindeloos.

En nu hier in Amsterdam staan de namen van de Nederlandse joden in steen gegrift. Het is een aangrijpend monument. Geen steen is hetzelfde.

Dit monument laat je niet los. De holocaust vergeet je niet meer.

Ga kijken.

Amsterdam, 10 oktober 2021

#StopRutteIV

Ik heb een tijd de hashtag “#StopRutteIV” in de lucht gegooid via Twitter. Dat was met name in de periode dat ik dacht dat GroenLinks samen met de PvdA Rutte in de lucht ging houden. Het is vandaag Prinsjesdag, een dikke zes maanden nadat ik op het stembureau zat en ’s avonds stemmen zat te tellen. We zijn geen steek verder. Er is veel minder vertrouwen in de politiek dan toen en de problemen zijn groter geworden. Ik denk dan met name, zoals iedereen, aan de woningmarkt en het klimaat. Gelukkig is Pieter Omtzigt weer terug en ik zit met een dilemma: Ik wil geen nieuwe verkiezingen en ik wil niet dat Rutte het land weer gaat regeren. Dat laatste is een probleem.

Rutte zou moeten aftreden. Hij is als de keizer zonder kleren, behalve met zijn 34 zetels. Nooit heeft hij het gedaan. Altijd zijn het de mensen om hem heen die het moeten opknappen. Kamp heeft het in Groningen slecht gedaan. Het was veel te stroperig, zoals nu in de troonrede staat. Vandaag is hij terug als minister van Defensie. Hoe is het mogelijk…. Wiebes moest weg, want die kon het in Groningen ook niet voor elkaar krijgen. Vervolgens ging Asscher uit de politiek vanwege de toeslagenaffaire en viel het kabinet bij de bespreking van het rapport “Ongekend onrecht”. Rutte wist de demissionaire status ongekend in te vullen, door te zeggen dat het demissionair was, maar ondertussen wel de energielobby te informeren over kabinetsplannen door een vazal van hem, Cora van den Nieuwenhuizen, als lobbyist te laten gaan. En dan het drama van Kabul. Het meest recente debacle waar de coördinatie ver te zoeken was. Hij zal zich vast niet meer kunnen herinneren dat Ankie Broekers-Knol namens hem zo’n beetje alles heeft gedaan om te boel te traineren. Hoeveel doden zal dat tot gevolg hebben van mensen die de Nederlandse strijdkrachten in Afghanistan de afgelopen jaren hebben geholpen?

En toen zag ik gisteravond de documentaire “Alleen tegen de staat”. Vijf slachtoffers van de toeslagenaffaire vertelden hun verhaal. Hoe zij vernederd zijn door de Staat der Nederlanden, door tien jaar Rutte. Hoe levens verruïneerd zijn. Hoe gezinnen uit elkaar vielen en kinderen uit huis werden geplaatst. Hoe racisme en discriminatie onderdeel waren van beleid. Tienduizenden mensen zijn geraakt. Schaamteloos om geen persoonlijke consequenties te trekken uit wat er allemaal fout is gegaan, bijvoorbeeld op het gebied van coördinatie in het kabinet. Ik prijs Asscher. Ik prijs Menno Snel, Ik prijs Kaag na de fouten in Kabul. Zij zijn gegaan. Rutte had ook moeten gaan. Met deze man moet je geen nieuw kabinet willen vormen. Tenzij…

Er is altijd een tenzij. Voor mij is dat, dat hij naar Pieter Omtzigt gaat en in de algemene beschouwingen zijn excuses nogmaals aanbiedt aan de man die ook door hem is vernederd. Hij zou eerlijk moeten zijn over “Omtzigt, functie elders”. Daar is wat mij betreft de crux voor het vertrouwen. Ik vind dat mijn partijen, GroenLinks en de PvdA, niet met Rutte in zee moeten gaan, voordat hij in het openbaar schuld bekent voor deze crisis in het vertrouwen in de politiek. We hebben geluk dat het economisch goed gaat en dat er geld is. Overigens is dat niet de verdienste van Rutte, maar een economisch verschijnsel dat conjunctuur heet. Ik geloof helemaal niet dat Rutte een selectief geheugen heeft. Hij weet donders goed wat hij heeft gezegd. Dus kom op, voor de draad ermee!!! En dat geldt voor Hoekstra in het kwadraat. Hij had kans op het CDA congres. Die kans heeft hij niet gepakt. Echter, ook voor hem is het nooit te laat.

Wanneer je Nederland wilt regeren, moet je integer zijn. Dat is Rutte, vanwege zijn geheugenproblemen, niet. Ieder ander krijgt van mij het voordeel van de twijfel. Ik hoop dat Asscher terugkomt. En Kaag ook.

Prinsjesdag, 21 september 2021

Distant Smile

Soms is een verhaal dun. Bijvoorbeeld over een jochie uit Drenthe dat met de plaatselijke grammofoonplatenverkoper bevriend raakt en tot diep in de nacht over muziek praat. Ze houden niet op. Zo iemand die dan zelf muziek gaat maken met een geweldige gitarist en later ook met een gedrogeerde pianist en een stevige drummer. En niet te vergeten met “All the way from Nijverdal… Herman Deinum, bas…” Die muzikanten kwamen en gingen. Niet heel veel jaren speelde Harry Muskee als Cuby zijn blues met zijn Blizzards in dezelfde samenstelling. Jammer dat de beste gitarist uit Drenthe naar de Golden Earring ging. Zoals hij op het afscheidsconcert “Distant Smile” speelt, is nadien niet meer gehoord. Onbestaanbaar dat er geen beelden meer van zijn van dat concert, anders dan op de hoes van de grammofoonplaat die ervan is geperst.

Gelukkig bleek het afscheidsconcert niet het laatste… Het zat ergens tussen mijn eerste concert van C+B in De Meenthe in Steenwijk en het laatste concert in Musis Sacrum in Arnhem in. Ik vergeet niet meer hoe Muskee met fantastische muzikanten als Helmig van der Vegt, Herman Deinum en Erwin Java de blues brachten. Hoe Harry voor de band stond en subtiel aangaf dat de solo van Helmig klaar was en dat Erwin zijn kunsten mocht laten zien. Hoe de Hobobleus langzaam start en in de solo’s op zijn hoogtepunt komt en in stilte verdwijnt totdat Harry met het “Ohh, yeah…. ” het slotakkoord inzet. A distant smile is all there is….

Gisteravond was ik in Assen en bezocht met vrienden de voorstelling “Muskee” in een prachtige openluchttheatersetting aan de Havenkade. Mooi was het verhaal. Je leerde de man weer wat beter kennen. De muziek was prachtig. Maar echt fantastisch was de blues die langs kwam in nummers als So many raods en Another day, another road. Ontroerd raakte ik bij de inzet van Appleknockers flophouse, geschreven door Gelling en Muskee. Even hoorde ik de oude C+B terug… Wat een fantastische sound, wat een emotie, wat een rauwe beleving van de blues. Die eerste akkoorden van dat nummer zijn niet geëvenaard. Bij Window of my eyes realiseerde ik me dat dit de laatste keer moest zijn dat ik dit zou horen. Ik droomde dat het anders was.

A distant smile is all there is!!!

12 september 2021

A grain of wheat

A grain of wheat is de titel van een boek dat ik ooit voor de helft las. Ik kan geen boeken lezen. Een krantenartikel gaat goed, wanneer ik geïnteresseerd ben en een twitter bericht lukt ook wel. Maar een boek van A tot Z in één adem…. Dat is me niet vaak gelukt. Ook niet met dit boek.

Toch ben ik de titel van het boek nooit vergeten. Ooit was ik in Kenya en zag hoe mensen voor elke korrel graan ploeterden. Dat was de associatie die ik met me mee heb gedragen. Dat ploeteren voor elke korrel graan zag ik in 2019 ook in Nepal waar deze vrouw in de ochtend haar tarwe aan het dorsen en het wannen, het kaf van het koren scheiden, is.

Vrouw in Nepal in de buurt van Manang, november 2019

Vandaag heb ik mijn eigen tarwe, die ik deze zomer verbouwd heb en die ik van de muizen heb gered, gedorst. Ik heb de tarwe ietwat vroeger geoogst dan gewenst. Je wil de tarwe zolang mogelijk op het land laten staan, zodat het nog een beetje bij groeit en de tarwe goed droog is. Het middelste van een veld staat beschut en is als eerste rijp. Dat merk je omdat de muizen beginnen te knagen aan de aar. De aar valt om en de muizen eten de tarwe uit de aar. Ze zijn er dan druk mee, want overal in de tuin vind je kleine opslagplaatsen. Dan is het tijd om in actie te komen en de tarwe te oogsten. Wacht je nog een paar dagen langer, dan is je hele oogst vernield.

De geoogste tarwe heb ik te drogen gelegd en vandaag heb ik gewerkt om de tarwe van de aar los te maken. Daar heb je combines voor en allerlei andere apparatuur, modern en minder modern, zoals dorsvlegels.

Een wat oudere combine

Ik deed het dorsen met mijn voeten. De aren zaten in een kussensloop. Twee kussenslopen vol. Deze lagen op een kleed en vervolgens ging ik er op lopen. Het graan gaat uit de aar en het kaf vaak ook.

Dorsen van mijn graan.

Wat er over is gebleven is: een kussensloop met graan en kaf en een kussensloop met aren die nog een tweede ronde voetstappen over zich krijgen. De zak met graan is al zwaarder dan de zak met deels gedorste aren. Dus ik ben ruim over de helft.

Het resultaat: kaf en koren.

Soms raak je bij het overhevelen van sloop naar sloop een graankorrel kwijt. Die probeer ik fanatiek te redden van de ondergang, want elke grain of wheat is waardevol. Je moet alleen wel een beetje gek zijn om het zo te doen….

23 augustus 2021

Sonsbeek 2020 -> 2024

Om de zoveel jaar is in Arnhem de internationale tentoonstelling Sonsbeek met moderne kunst. Hier een impressie van deze tentoonstelling in 2021, waar kunst onderdeel is van een prachtige omgeving. Voor meer informatie ga naar de site.

All That Perishes at the Edge of Land, locatie Machinerie of me
Performative poetics of Matter, locatie park Zijpendal
Deep Encounter, locatie grote vijver
Respire, the World Begins with Trees, locatie waterval

22 augustus 2021

Klimaatpolitiek

Vandaag is het klimaatrapport van het IPCC verschenen. Een belangwekkend en gezaghebbend rapport over de stand van het klimaat. Op Twitter wijdde Gerrit Hiemstra aandacht aan de belangrijkste conclusies en Mathijs Bouman gaf inzicht in de plaats van Nederland in de internationale context.

Premier Rutte reageerde op de radio door te zeggen dat het huidige kabinet al veel doet en ook het toekomstige kabinet dit zal gaan doen. En ook onze staatssecretaris voor het klimaat, die in 2019 nog sprak over klimaatdrammers, vindt dat eerst de rest van Europa Nederland moet volgen. Zo lezen we op de site van de Telegraaf, vandaag.

Ik at vandaag sperziebonen en aardappels uit eigen moestuin en een slavink van de keurslager. Ik ben geen vegetariër. Eigenlijk mag ik dan niks over het milieu zeggen. Ik ben ook een notoire overtreder van de 100 km/uur grens op de vierbaansweg. Het is verschrikkelijk. Ik heb jaren gewerkt en nu ik net met pensioen ben, wil ik eigenlijk ook eens naar een Grieks eiland, wanneer de branden geblust zijn, of naar het Plein van de hemelse vrede in Peking. Daar kan ik dan misschien nog met de trein komen. Maar niet op Tilos, dat Griekse eiland. En als ik mijn kleinkind morgen wil ophalen, neem ik toch echt de auto in plaats van de trein in de richting van de Achterhoek. “Verbeter de wereld begin bij jezelf”, was vroeger het credo. Op mijn 38ste haalde ik pas mijn rijbewijs en ik liet me altijd door familie met de auto naar de trein brengen, wanneer ik met vrouw en drie kinderen weer op pad ging. Later heb ik een tijd gehad dat ik zei: Ik heb al zoveel voor het milieu gedaan, nu ga ik met de auto.

En dan verschijnt vandaag het IPCC rapport. Stil is het op het kantoor bij Maxime Verhagen (CDA) van Bouwend Nederland en op het kantoor van Elisabeth Post (VVD), “onafhankelijk” voorzitter van Transport en Logistiek Nederland. Wanneer je bij de kapper zit en je wordt geschoren moet je stil zitten. Zij worden wakker wanneer er maatregelen komen die leiden tot verandering in de economie. De lobby wordt voorbereid op de nieuwe kabinetsformatie om het beleid zodanig bij te sturen dat de leden van hun organisaties er zo min mogelijk last van hebben.

Ik heb vanavond nog even een stukje terug gekeken van zomergast Roxane van Iperen. Zij laat een mooi filmpje zien hoe het werkt in de lobby van de voedselketen en de hoogte van de suikers. Van het aanpakken van de structuur naar het aanpassen van individueel gedrag. De lobby bewerkstelligt dat de doelstellingen van de grote bedrijven, winst maken, in stand blijft en de mensen kiezen voor een ongezonde leefstijl. De mensen krijgen de schuld. Zij zegt: Natuurlijk moet je doen als individu, wat goed is voor je gezondheid (en het milieu, GH), maar we moeten onze pijlen richten op de structuren die de ellende in stand houden. Die lobby’s, die niet willen veranderen.

De eerste reactie van onze minister-president is niet hoopgevend. Het huidige kabinet doet al zoveel: Lelystad open maken, de KLM met miljarden steunen, Amelisweerd verbreden etc. De lobby gaat de komende tijd aan het werk en gaat de vertragingsmodus ten aanzien van het milieu versterken.

Het wordt tijd voor nieuwe verkiezingen… Of toch niet Frans Weisglas?

9 augustus 2021